top of page

Popart is een kunststroming die tegelijkertijd, maar los van elkaar, is ontstaan in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten van Amerika in het midden van de jaren vijftig en haar hoogtijdagen beleefde in de ja-ren zestig van de 20e eeuw.

Geschiedenis

Popart is een stroming in de moderne kunst. De naam is een afkorting, geïntroduceerd door de Britse criti-cus Lawrence Alloway, die deel uitmaakte van een groep kunstenaars, architecten en critici, the Independent Group, die elkaar ontmoetten in het ​​Institute of Contemporary Art in Londen. Alloway gebruikte de term in 1949 als afkorting van het begrip popular mass culture[1], dit is alles wat tot geïndustrialiseerde massacul-tuur behoort. Het kunstwerk van de Engelsman Richard Hamilton "Just What Is It That Makes Today's Ho-mes So Different, So Appealing?", een collage uit 1956, wordt algemeen beschouwd als het begin van de pop-art. In die collage zijn alle elementen aanwezig waarvan de popart gebruik zal maken. Popart was een kunsts-troming die voortkwam uit een bepaalde tijdgeest, namelijk die v.d.vrijheid, seksuele revolutie en vrouwen-

emancipatie. De popart zette zich gedeeltelijk af tegen het Amerikaanse abstract expressionisme. Het hy-perserieuze en -conceptuele karakter van deze kunststroming was de ideale voedingsbodem voor een reac-tionaire beweging als de popart. Omdat kunstenaars van het abstract expressionisme het museum zagen als de ideale elitaire plek voor hun kunstwerken was de logische reactie dat de popart de kunst naar de mensen wilde brengen (tot op straat - zie verder over happenings). Veel popartwerken zijn op de eerste plaats deco-ratief en hebben nauwelijks een diepere boodschap. Alledaagse gebruiksvoorwerpen uit de consumptiemaat-schappij, massaal vervaardigde serieproducten, alle mogelijke reproduceerbare objecten worden voortaan als motieven aanvaard in de kunst. Daarmee stond de popartbeweging dichter bij het leven en was het veel platter dan de werken die daarvoor werden gemaakt. Bij meerdere popartkunstenaars speelde de ironie een grote rol in hun werk. In overeenstemming met het politieke klimaat in de jaren zestig hield de popart zich toch ook wel bezig met politieke thema's. Tot de belangrijke verschijnselen die verband houden met deze kunststroming behoren de happenings. Aan de hand van performances op straat drukten kunstenaars op ex-pressieve wijze hun vrijheid uit. De thema's van de popart zijn ontleend aan stripverhalen, reclame, televi-

sie, kranten en tijdschriften. Popart is het in beeld brengen en de verheerlijking v.d.consumptiemaatschap-pij met behulp van alledaagse afbeeldingen en triviale voorwerpen. Afbeeldingen van algemeen bekende be-roemdheden als Elvis Presley, Marilyn Monroe en Mao, en ook soepblikken, spaghettiverpakkingen, colafles-

sen en andere supermarktproducten konden in de kunstwerken als onderwerp uitgebeeld worden. Binnen de

popart bestaan vele verschillende werkwijzen. Andy Warhol reproduceerde zijn werk in series door middel van zeefdruk. Roy Lichtenstein specialiseerde zich in het weergeven van zijn onderwerpen als plaatjes uit stripverhalen met handgeschilderde rasterpunten. Tom Wesselmann koos ervoor het vrouwenbeeld uit de hoogglanstijdschriften te idealiseren. Robert Rauschenberg maakte grote geschilderde beeldcollages. Ver-schillende materialen werden samen verwerkt: foto's, verf maar ook reële objecten, die als reliëf in de schilderijen werden opgenomen. De naam 'popart' is afgeleid van popular art en werd begin jaren zestig overgenomen uit Amerika en Engeland. Het merendeel van de popart bestaat uit schilderijen met grote tot zeer grote afmetingen maar popart bestaat ook uit sculpturen, collages en assemblages. Zoals blijkt uit de bovenstaande beschrijving is het,afgezien van de voorkeur voor populaire onderwerpen, moeilijk om één alge-mene stijl aan te duiden waaraan alle kunstenaars van de popart voldoen.

Popartkunstenaars

Verenigde Staten

In de Verenigde Staten heeft popart zijn oorsprong in onder andere de readymades van Marcel Duchamp en het was een reactie op het abstracte expressionisme. Onder anderen Jasper Johns, Robert Rauschenberg, 

Alex Katz en Larry Rivers worden beschouwd als de voorlopers en grondleggers van de nieuwe Amerikaanse popart in het midden van de jaren vijftig. Hun artistieke creaties waren het gevolg van een reactie op het als steriel beschouwde abstract expressionisme. Zij realiseerden zich dat, om nog iets toe te voegen aan het al gerealiseerde, men de abstractie moest verlaten. Johns, Rauschenberg en Rivers zijn typische voorbeel-den waarbij de Abstract Expressionistische penseeltoets behouden blijft, maar waarbij figuratieve elemen-ten aan de compositie worden toegevoegd.In het begin v.d.jaren zestig dreven kunstenaars als A.Warhol, 

George Segal, Roy Lichtenstein, Jim Dine, Claes Oldenburg, Robert Indiana, Tom Wesselmann en James Ro-

senquist deze figuratie door en maken zij in feite een bocht van negentig graden ten opzichte van de poging van de abstract expressionisten en introduceerden zij op de meest extreme manier de alledaagse objecten in hun schilderijen.In Californië ontstond een eigen vorm van popart, met als vertegenwoordigers James Gill, 

Mel Ramos, Ed Ruscha en Wayne Thiebaud.

Groot-Brittannië

In het Verenigd Koninkrijk is Eduardo Paolozzi de voorman van de beweging, terwijl David Hockney, Allen Jo-nes, Peter Blake en Richard Hamilton enkele van de belangrijkste popartkunstenaars worden.

België

In België zijn er kunstenaars als Paul Van Hoeydonck, van wie een beeldje door astronauten naar de maan 

werd meegenomen en daar achtergelaten. Maar ook grote namen zoals Marcel Broodthaers ("êtes vous pop?") en Panamarenko zijn schatplichtig aan de popart. Voor Broodthaers was George Segal het grote voor-beeld. Aan het einde van de jaren zestig en het begin van de jaren zeventig verdwijnt de popartverwijzing uit hun werken door een kritische houding tegenover Amerika vanwege de steeds gruwelijker wordende Viet-nam-oorlog. Panamarenko echter heeft ook nu nog de ironie ontleend aan deze tumultueuze jaren zestig. Ro-

ger Raveel monteerde een echte vogelkooi met een levende duif aan een van zijn schilderijen. Evelyne Axell 

was een vrouwelijk pionier van de popart in België.

Nederland

Ook in Nederland lieten kunstenaars zich inspireren door het streven alledaagse thema's in de kunst te kun-nen verwerken. Reinier Lucassen schilderde Donald Duck en maakte platte kleurrijke doeken met alledaagse voorwerpen, Woody van Amen nam reële voorwerpen op in zijn ruimtelijke beelden en maakte beeldcollages die afbeeldingen uit de massacultuur citeerden. Wim T.Schippers maakte een ondefinieerbare bruine bal en stelde die tentoon als "the Lump". Dit werk deed aan de uitvergrotingen van een popartkunstenaar als Claes Oldenburg denken maar Schippers' werk heeft ook veel verwantschap met de gelijktijdig opkomende bewe-ging van de Fluxus, die de grenzen tussen de verschillende kunstvormen zoals beeldende kunst en muziek 

wilde opheffen.

Duitsland

In Düsseldorf werd in 1963 de happening "Leben mit Pop – Eine Demonstration für den Kapitalistischen Rea-lismus" georganiseerd door de jonge kunstenaars Gerhard Richter, Sigmar Polke en Konrad Lueg. Hun werk werd bekend als kapitalistisch realisme, de Duitse variant van de popart. Wolf Vostell richtte zich ook op het ironisch idealiseren van de consumptiemaatschappij, door bijvoorbeeld auto's in zijn beelden te verwer-ken. Een andere kunstenaar die afbeeldingen uit tijdschriften in zijn werk gebruikt is Werner Berges; ook hij wordt gezien als een belangrijk vertegenwoordiger van de popart in Duitsland.

Kenmerken en kunstenaars popart

Neopopart

In de jaren tachtig van de twintigste eeuw sprak men van neopopart als kunstvorm afgeleid van de popart.

Verwante designstromingen en kunstrichtingen

Popart design is familie van onder andere de volgende designstromingen en -stijlen:

Literatuur

Externe link

bottom of page